به نقل از «ایرنا»

در جستجوی آرامش

تاریخ انتشار: ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۶۸۱۹۲۱

تهران- ایرنا- «لرد جورج کرزن» سیاستمدار کهنه ‌کار انگلیسی یکی از بهانه‌ های آبادانی تهران را بقعه حضرت عبدالعظیم (ع) می‌دانست؛ بقعه ‌ای که مدفن سه امامزاده و مایه شهرت ری بزرگ بوده‏‎ ‎است. به‌ قول اصطخری «در دنیای اسلام شهری آبادتر، پرجمعیت‌تر و بزرگ‌تر از ری یافت نمی‌شود مگر نیشابور.»

تهران بزرگ امروز، زمانی یکی از دیه‌های ری بزرگ دیروز بود و وقتی آباد شد که ری به دنبال تاخت ‌و تاز مغولان رو به ویرانی گذاشت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

ری بزرگ و باستانی مخروبه شد اما آمد و شدهای مکرر تهرانی‌ها به ری بار دیگر نامش را بر سر زبان‌ها انداخت. اهالی تهران با بهانه و بی ‌بهانه راهی ری می‌شدند تا هم زیارت کنند و هم خوش بگذرانند.‏

مولود بسیاری از خاطرات تهرانی‌ ها، بقعه حضرت عبدالعظیم(ع) است؛ خاطره پیاده به زیارت رفتن و برگشتن با پای پینه ‌بسته و دل سبک شده، خاطره سواری گرفتن از ماشین دودی و مزه کردن کباب و ریحان‌ های بی ‌نظیر، خاطره تماشای پرواز لک ‌لک‌ها و البته خاطره نشستن زیر سایه چنار و یاد ایام با عزیزان از دست‌ رفته.‏

** در محضر بزرگان
‏«اگر قبر عبدالعظیم(ع) را که پیش شماست زیارت می‌کردی، مانند کسی بودی که امام حسین(ع) را زیارت کرده باشد.» این پاسخ امام ‌هادی (امام نهم) است به زائری که از ری به زیارت امام حسین(ع) آمده بود. زائران امامزاده از این دست روایت‌های تاریخی بسیار دارند اما همین یک روایت کافی بود تا شیعیان را راهی زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) مجاهد و محدث معتبر کند. حالا بعد از 1210 سال، صحن و بارگاه این امامزاده همچنان شلوغ است. ‏

حضرت عبدالعظیم(ع) دو همسایه هم از نوادگان امامان معصوم دارد؛ حمزه‌بن موسی ‌بن‌ جعفر(ع) که نسبش تنها با یک واسطه به امام هفتم شیعیان می‌رسد و امامزاده طاهر(ع) که با هفت واسطه فرزند حضرت زین‌العابدین(ع) به‌حساب می‌آید.‏

رازی در شرح زندگانی حضرت عبدالعظیم(ع) روایت کرده که وقتی بعد از حدود هزارسال حرم حضرت طاهر(ع) را تجدیدبنا کردند «بدن شریفش را که ابدا تغییری در آن صورت نگرفته بود سالم یافتند، گویا خوابیده است.»‏

** عقیده شاهان صفوی
شاهان صفوی که خود را از فرزندان امامزاده حمزه(ع) می‌دانستند، گاه و بی‌گاه برای زیارت جد بزرگشان به ری می‌آمدند. در یکی از همین رفت ‌و آمدها شاه تهماسب صفوی دستور بازسازی حرم و کشیدن حصار به دور روستای طهران را صادر کرد.‏

به نوشته کتاب «رجال نجاشی»، معروف ‌ترین کتاب فهرست رجالی شیعه نوشته احمدبن علی نجاشی در قرن پنجم قمری، عبدالعظیم حسنی(ع) در مدت اقامتش در ری به زیارت مرقد حضرت حمزه(ع) می‌آمد و مدام تکرار می‌کرد «این قبر مردی از فرزندان امام موسی کاظم(ع) است.»‏

** پای سفره
کباب کوبیده و گوجه ‌فرنگی لای سنگک تازه پیچیده شده کنار یک پیاله ماست و مشتی ریحان آن سال‌ها پای ثابت برنامه زائران حرم عبدالعظیم حسنی(ع) بود. بعضی از زائران از خیر این کباب پرآوازه می‌گذشتند و جایی در گوشه صحن پای سفره‌ای می‌نشستند که با غذای خانگی رنگین شده بود.

روزهای تعطیل و در مناسبت‌ های مذهبی هم در گوشه و کنار حرم غذای نذری توزیع می‌شد و همچنان می‌شود، عدس ‌پلو و خورشت و آبگوشت.‏ کسبه بازار حضرتی اگر هم نذری نمی‌دادند هروقت می‌توانستند دست زائری را می‌گرفتند و به خانه‌شان می‌بردند. مهمان ‌نوازی اهالی ری بیشتر وقتی تهرانی‌ها از ماشین دودی جا می‌ماندند به دادشان می‌رسید.

سال‌ها بعد از برچیده شدن ماشین دودی و افزایش تعداد اتوبوس ‌ها همه می‌دانستند وسیله برگشت به تهران مهیاست و لزومی ندارد مسافر در ری جا بماند. بنابراین اگرچه به رسم عادت زائران را به خانه‌شان دعوت می‌کردند ولی آن ‌قدر اصرار نمی‌کردند که زائر قصد ماندن کند. همین تعارف ‌های از سر عادت به «تعارف شاه عبدالعظیمی» معروف شد که هنوز هم توسط تهرانی ‌های اصیل نقل می‌شود.‏

** باغ ابدی
آن سال ها زیارت اهل قبور یکی از بخش ‌های مهم سفر به بارگاه حضرت عبدالعظیم(ع) بود. «طوطی» یا «توتی» نام باغی است که مدفن اموات بسیاری از اهالی تهران و ری بوده و هست. این باغ وجه تسمیه روشنی ندارد. برخی می‌گویند که نام باغ از طوطی های پرتعدادش گرفته شده است.

برخی دیگر این نام را برگرفته از نام یکی از نزدیکان ناصرالدین‌ شاه و عده‌ای هم برگرفته از نام یکی از همسران فتحعلی‌ شاه می‎دانند. چند نفری هم درختان توت فراوان باغ را علت نامگذاری می‎دانند. توتی هرچه باشد امروز دیگر شبیه گورستان نیست و به یمن طراوتی که از آمد و شد زائران حرم عبدالعظیم(ع) نصیبش شده، پر از زندگی است. سعادت مجاورت با امامزاده، آرزوی همه اهالی ری و تهران و حتی اطراف و اکنافشان بوده و هست.‏

گواه این ادعا، نام‌های بزرگی است که همه‌ جای حرم روی سنگفرش‌های صیقلی نشسته‌اند؛ از قائم‌مقام فراهانی و قاآنی و آیت ‌الله آشتیانی و شیخ ابوالفتوح رازی تا ستارخان و شیخ محمد خیابانی و صدها زن و مرد بزرگ و نام‌آشنای دیگر که برای همیشه در جوار امامزاده آرمیده ‌اند.‏

** صحن خاطره
‏«اوژن فلاندن»، سیاح فرانسوی نیز از بقعه حضرت عبدالعظیم(ع) بازدید کرده است. لک‌لک ‌های حرم روی مناره و گنبد بارگاه لانه داشته‌اند اما در عکس ‌های قاجاری حرم، لک‌لک ‌ها روی چنارهای سن‌ و سال‌دار صحن عتیق لانه ساخته‌اند. چنارهای صحن که قطع شدند لک‌لک‌ها برای همیشه رفتند و دیگر بازنگشتند. صحن که حالا خالی از چنار است، در مشرق به حرم امامزاده طاهر(ع) راه دارد و در شمال مسجد جامع را در بر گرفته است و در غرب رواقی رو به باغ توتی دارد.‏

میرزا رضای کرمانی هم که به قصد ترور ناصرالدین‌ شاه به حرم آمده بود، همان‌جا به سر می‌برد. در سال 1227 خورشیدی میرزا با لباس زنانه و تظاهر به دادن عریضه به شاه نزدیک شد و تپانچه‌اش را در سینه او چکاند تا ناصرالدین ‌شاه نتواند پنجاهمین سال سلطنتش را جشن بگیرد.‏

** امامزاده صالح
امامزاده صالح‎ ‎نام زیارتگاهی در شهرستان شمیرانات‎ ‎تجریش‎ ‎است. آن ‌گونه که از کتیبه بالای سردر صحن برمی‌آید و بر اساس کتب‎ ‎بحرالانساب‎ ‎و‎ ‎کنز الانساب، این امامزاده از پسران امام‏‎ ‎موسی کاظم‎ ‎و از برادران امام هشتم شیعیان است. بنای امامزاده از سال 1351 در فهرست‏‎ ‎آثار ملی ایران‎ ‎قرار گرفته و به شماره 909 ثبت شده‌است. تعداد‎ ‎زائران‎ ‎این امامزاده در حدود 30 هزار نفر در روز برآورد شده‌است.‏ در کتاب‎ ‎کنز الانساب‎ ‎درباره نسب امامزاده صالح آمده‌است: «امامزاده صالح فرزند امام موسی کاظم است که به‎ ‎شهرری‎ ‎آمده و در تجریش ایشان را به قتل رسانده‌اند.» در زیارت ‌نامه وی نیز بدین موضوع اشاره شده‌است. همچنین کتیبه قدیمی که در گذشته بر سردر ورودی رواق نصب بوده‌است، این نکته را مورد تأکید قرار می‌دهد‏‎. ‎طبق اسناد موجود در کتب تاریخی علم انساب، این امامزاده در اردبیل می‌زیست.

پس از شهادت، سر مبارک ایشان از تن جدا و برای حاکم ری فرستاده می‌شود و شیعیان و دوستداران خاندان عصمت و طهارت، سر مبارک او را در روستایی نزدیک ری (میدان تجریش امروزی) به خاک می‌سپارند و درحال حاضر این امامزاده دارای دو زیارتگاه می‌باشد.‏ گفته شده‌است که فرزندان وی نیز به همراه او به ری آمده‌اند و بدین‌جهت برخی بقعه‌ها در تهران به ایشان منصوب است.‏

** تاریخچه حرم امامزاده صالح
بنای بقعه اصلی مرقد امامزاده صالح شامل ساختمان چهارگوش بزرگ و مستحکمی با دیوارهای قطور است. وضع‏‎ ‎طاق‌ نماها‎ ‎و معماری ساختمان و پوشش آن از معماری بناهای سده هفتم و هشتم است. بنا به شواهد در این امامزاده کتیبه‌ ای به سال 700 هجری قمری وجود داشته که ظاهراً در حین تعمیرات برای تغییر مدخل بنا از میان رفته‌ و بنا بر آن هم‌زمان با پادشاهی‎ ‎غازان خان‎ ‎بوده‌است‎.

‎در داخل حریم وسیع امامزاده صالح صندوقی چوبی وجود دارد که احتمالاً به دوران اواخر صفوی یا افشار تعلق دارد و ضریح ممتاز نقره‌ای آن که اضلاع شرقی و شمال شرقی و غربی آن محفظه مشبک مزین به نقره و ضلع جنوبی آن محفظه مشبک چوبی دارد از وقفیات مرحوم آقای میرزا سعیدخان وزیر امور خارجه اواخر قاجار است. حدود سال‌ 1200 هجری قمری در توسعه اول، مسجد، حسینیه و حمام در صحن شمالی و در زمین‌هایی که توسط شجاع ‌السلطنه، پسر ششم فتحعلی‌شاه وقف امامزاده شد ساخته شده‌است‎.

‎ایوان ورودی و‎ ‎رواق‎ ‎در سمت شمال‎ ‎حرم‎ ‎واقع است و بالای حرم در رواق، لوح مستطیل خشتی کاشی‌ کاری شده که تاریخ 1210 هجری ‌قمری را دارد و نام‎ ‎فتحعلی ‌شاه‎ ‎بر آن حک شده‌است.‏‎ ‎هلاکو میرزا‎ ‎‏ فرزند‎ ‎فتحعلی‌شاه‎ ‎‏ قاجار در سال 1210 هجری قمری بانی بازسازی و آذین‌کاری آن بود که گنبد را با کاشی پوشاند و در ورودی را از غرب به شمال که حیاط موقوفه پدرش بود بازگرداند. کتیبه‌ای بدین مضمون در بالای ورودی حرم نصب شد که اکنون موجود نیست:‏

بسم الله الرحمن الرحیم
از فتحعلـی شاه شـه دوران شـد
ایران که نظیر روضه رضوان شد
این روضه چو جنت از هلاکوخان شد
هـرجــا ز ملــک ‌زاده‌ای آمــد آبــاد

معیر الممالک‎ ‎ساعتی را وقف حرم کرد که بر روی برجی نصب شده بود. همچنین توسط‏‎ ‎حسین ‌قلی‌خان‎ ‎قاجار، برادر فتحعلی ‌شاه، قالی به اندازه صحن تهیه و وقف گردید.

این دو بیت از‏‎ ‎صبای کاشانی‎ ‎روی این قالی بافته شده‌است:‏
زهی حسین ‌قلی‌ خان که قالی گسترد
بر ایـن رواق معلـی ز همـت عالـی
نوشت کِلک صبا از برای تاریخـش
که وقف مرقد صالح شده همین قالی

گنبد کاشی ‌کاری ‌شده بقعه در سال 1338 با هزینه شخصی فردی به ‌نام حسن فداکار، در آخرین سال عمرش تعمیر و کاشی‌کاری مجدد شد. محوطه امامزاده صالح پیش از تغییر فضای خیابانی‏‎ ‎تجریش، محوطه‌ای کاملا محصورشده همچون دیگر زیارتگاه‌های ایران بود ولی امروزه از حصار دیوارها خارج شده‌است‎. ‎از سال 1364 تاکنون توسعه و مرمت بنا در مراحل مختلفی توسط نیکوکاران از جمله «نقی فکری» و اداره اوقاف انجام گرفته‌است‏‎.‎‏ در طبقه زیرین حرم سردابی قرار دارد که سنگ قبر اصلی در آنجاست و تابه‌حال کسی اجازه ورود به آنجا را نداشته ‌است‎. ‎ طرح توسعه حرم با توجه به افزایش زائران از سال 1374 شروع شد و با خرید خانه‌ها و واحدهای تجاری اطراف جهت توسعه ادامه دارد. ‏

** چنار نامدار امامزاده صالح
یکی از معروف ‌ترین‎ ‎چنارهای‎ ‎کهنسال ایران که دست‌کم هشتصدسال قدمت داشت در محوطه این امامزاده واقع شده بود که در آثار جهانگردان خارجی نیز به آن اشاره شده ‌است. «ژان دیولافا»‏‎ ‎درباره آن می‌نویسد: «محیط آن تقریباً به 15 متر می‌رسد، هریک از شاخه‌ های آن مانند تنه درخت کهنسالی بر فراز بنای مسجد و اطراف آن سر به آسمان کشیده‌ است. این درخت عده کثیری را در سایه خود پناه می‌دهد. مؤمنین در زیر آن نماز می‌خوانند. مکتب‌دار کودکان را در آنجا جمع کرده و درس می‌دهد. قهوه‌چی سماور و استکان و لوازم خود را درون حفره پایه درخت جای داده‌ است‎.‎‏»‏

‏«سر هنری رالینسون» نیز نوشته‌است در تجریش چنار بزرگی را اندازه گرفته که در ارتفاع پنج ‌پایی، محیطش 108پا بوده‌است. این چنار در سال 1379 بریده شد. «یاکوب ادوارد پولاک»‏‎ ‎نیز در نوشته‌های خود به این درخت اشاره کرده ‌است.‏

در سال 1363 هجری شمسی جان درخت چنار به مخاطره افتاد. در گزارش مخابره‌شده در این ‌باره آمده: «ظاهراً علت نشست، ریزش مجرای قناتی است که سابقا از این محل عبور می‌کرد و برای رفع خطر پیشنهاد می‌گردد ابتدا درخت به‌طور کامل به‌نحوی که صدمه‌ای به آن وارد نشود مهار گشته، سپس خاکبرداری در محل فرونشسته برای مجرای قنات انجام شود و مجرا با سنگ و آجر و سیمان پی‌بندی و محکم گردد. هزینه مورد نیاز 60000 ریال برآورد می‌شود.»

قطر تنه این درخت به اندازه‌ای بود که پاره‌دوزی در آن دکه داشت اما با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته خشک شد و بقایای آن را در سال‌های دهه هفتاد با مجوز میراث فرهنگی قطع کردند‎.

‎** مشاهیر مدفون در حرم امامزاده صالح
آستان امامزاده صالح در دوره قاجار یک قبرستان بود و برخی از چهره‌های برجسته ایران بنا به وصیتشان در محوطه آن دفن شده‌اند. بنا به کتاب «جغرافیای تاریخی شمیران» تا سال 1371 پنجاه تن از مشاهیر در این صحن مدفون شده‌اند که مقبره‌های حیاط و صحن اصلی در دوره بازسازی امامزاده از بین رفته‌اند و اکنون تنها یک قبرستان در زیرزمین آستان با نام رواق معصومیه وجود دارد. همچنین پیکر پنج سرباز گمنام و‏‎ ‎‏«مجید شهریاری»،‏‎ ‎از دانشمندان هسته‌ای ترور شده ایران نیز در صحن مدفونند.‏ حسن پیرنیا و محمدولی‌خان تنکابنی (نخست‌وزیران ایران در دوران قاجار)، ساعدالدوله پسر محمد ولی‌خان تنکابنی، خسروخان (سردار) مشهدسری کرد تبار، تاجر و نایب‌الحکومه مشهدسر، سید محمد تدین، سیاستمدار و چهارمین رئیس دانشگاه تهران، میرزا ابوالقاسم آهی، میرزا حسین ‌خان موتمن ‌الملک، میرزا مجید خان آهی، حاج صدرالسلطنه نوری، تقی خواجه نوری (امیر نصرت) شهردار تهران، حاکم خراسان، بنیانگذار ثبت احوال، حاجی محمدجواد گنجه‌ای، طاهره صفارزاده و مجید شهریاری ازجمله مشاهیری هستند که خانه ابدیشان در محوطه امامزاده صالح بنا شده است.‏

محمود طالقانی‎ ‎هفته ‌ای یک ‌بار در مسجدامامزاده صالح وعظ داشته‌است. آقایان شاه‌آبادی، سید محمدرضا عالمی و حاج سید جوادی قزوینی از دیگر امامان جماعت این بقعه بوده‌اند. ‏

** خادمان و متولیان
از 30 مهر 1389 تاکنون حجت ‌الاسلام عبدالعلی گواهی از سوی سازمان اوقاف، متولی امامزاده است. آیت ‌الله محمود امجد‎ ‎نیز در سال‌های قبل اقامه نماز جماعت در این امامزاده را برعهده داشت و جلسات درس ‌هایی از قرآن نیز در سالیان اخیر در آستان مقدس برگزار می‌شود.‏ متولیان امامزاده صالح 5 ذیقعده را روز بزرگداشت این امامزاده تعیین کرده‌اند و در این روز مراسمی برگزار می‌کنند. فیلم مستند «صالح شمیران» توسط بابک مینایی، مستندساز ایرانی، درباره تاریخچه و نقش این مکان زیارتی در زندگی مردم تهران و خاطرات و آداب مردم این منطقه درباره این امامزاده کارگردانی شده‌است.‏

** نذر نمک در امامزاده صالح (ع)‏
علی نوری‌ زاده، کارشناس‏‎ ‎علوم قرآنی‎ ‎در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان می‌گوید: وارد شدن‎ ‎حضرت صالح‌بن‌موسی‌الکاظم(ع) به ایران به زمانی مربوط می‌شود که این حضرت ماجرای ولیعهدی برادر بزرگوارشان را می‌شنوند و از عراق به سوی ایران حرکت می‌کنند اما زمانی که به منطقه تجریش فعلی می‌رسند توسط دشمنان به شهادت می‌رسند‎. ‎برادر بزرگوار امام رضا(ع) که در بین ایرانیان به امامزاده صالح(ع) شهرت دارد، در رده امامزاده ‌های صحیح ‌النسب به شمار می‌روند و زیارت حرم مطهر ایشان از ثواب بسیار زیادی برخوردار است‎.

‎نوری‌زاده خاطرنشان می‌کند: بیشتر زائران امامزاده صالح، برای آن حضرت نمک نذر می‌کنند و دلیل آن هم این است که در گذشته‌ های دور که آن بقعه متبرکه در تجریش به عنوان محلی صعب‌العبور قرار داشت، زائران با خود نمک می‌آوردند و در مسیر می‌پاشیدند تا یخ‌ها و برف‌های موجود در مسیر آب شود و مسیر هموارتری برای عبور فراهم کند.‏

منبع: روزنامه اطلاعات؛ 1398،02،17
گروه اطلاع رسانی **9117**2002

منبع: ایرنا

کلیدواژه: اجتماعي روزنامه اطلاعات

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۶۸۱۹۲۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سیل به مزار امامزاده سیدعلی (ع) نهبندان رسید/ تخلیه آبگرفتگی صحن مزار

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای خراسان جنوبی ، رئیس جمعیت هلال احمر شهرستان نهبندان با اشاره به آبگرفتگی صحن مزار سیدعلی (ع) گفت: با تلاش امدادگران هلال‌احمر دو شهرستان نهبندان و سربیشه آب‌گرفتگی در محوطه حرم تخلیه شد.
 ایمانی‌فردبا بیان اینکه بامداد امروز سیل وارد روستای مزار سیدعلی (ع) شد ، افزود:  بلافاصله پس از اعلام از سوی مرکز کنترل و هماهنگی عملیات جمعیت هلال احمر، دو تیم از پایگاه شوسف اعزام شدند.
وی گفت: با توجه به حجم زیاد آب در محوطه امامزاده یک تیم پشتیبان نیز از هلال احمر سربیشه اعزام شد.
رئیس جمعیت هلال احمر شهرستان نهبندان افزود: سه منزل مسکونی نیز در روستا براثر ورود سیلاب دچار آبگرفتگی شده بود که توسط امدادگران تخلیه شد.